این روزها کمبود وقت و شرایط ویژه زندگی انسانها این امکان را به آنها نمیدهد که وقت کافی صرف شناختموادغذایی مناسب و انتخاب یک برنامه غذایی مناسب کنند. اما همه مشکل در این مساله خلاصه نمیشود،زیرا همان موادغذایی که با قیمت گران و صرف وقت بسیار در آشپزخانه تبدیل به غذای مصرفی میگردند نیز شرایط سالم و ویژگیهای یک غذای کاملا بهداشتی را ندارند. در سالهای گذشته وقوع بیماریهای ناشی ازموادغذایی نه تنها در کشورهای در حال توسعه با فقر بهداشتی بلکه در کشورهای توسعه یافته با استاندارد بالای بهداشتی نیز رو به افزایش بوده است و این در حالی است که اصولا بیان آمار و اطلاعاتی دقیق درکشورهای در حال توسعه بسیار مشکل است. غذا عاملی است که میتواند به خاطر ماهیت خود بسیاری ازعوامل بیماریزا را حمل نموده و خود نیز شرایط رشد این عوامل را فراهم آورد، به همین لحاظ و همچنین بهخاطر نقش مهم موادغذایی در تامین سلامت، رشد و نمو انسان، لازم است به مساله موادغذایی و ارتباط آن بامحیط و عوامل جانبی تاثیرگذار بر آن به دقت توجه شود. امروزه با توجه به بروز مشکلات عدیدهای کهمصرف موادغذایی آلوده به وجود میآورد و همچنین بروز انواع بیماریهای ناشی از آن، توجهی جهانی بهسمت بهداشت مواد غذایی معطوف گردیده است.
رعایت اصول بهداشت موادغذایی در کلیه مراحل تولید، توزیع، عرضه و مصرف عاملی است که از بروزبسیاری از بیماریها جلوگیری مینماید. در همین راستا سازمانهای بینالمللی، منطقهای و ملی که به نحوی بامساله موادغذایی سر و کار دارند اقدام به تهیه، تدوین و انتشار دستورالعملها و راهنماییها برای مصرفموادغذایی توسط گروههای مختلف جوامع نمودهاند. این امر با تاکید بیشتر بر گروههای آسیبپذیر شاملافراد مسن، نوزادان و کودکان و زنان باردار صورت میپذیرد.
در همین زمینه سازمان جهانی بهداشت در مجموعهای، اصول پایه و ضروری را جهت تهیه موادغذایی سالم وبهداشتی برای کودکان و نوزادان انتشار داده است که توجه به مفاد آن و رعایت کلیه موارد آن بخصوصتوسط مادران میتواند تا حد زیادی تامینکننده بهداشت موادغذایی مورد مصرف نوزادان و کودکان و درنهایت تامین سلامت آنان باشد.
1ــ توجه کنید پخت موادغذایی به طور کامل صورت گیرد:
بسیاری از موادغذایی خام بخصوص گوشت، شیر نجوشیده و سبزیجات اغلب میکروبهای بیماریزا دارند.پختن موادغذایی به طور کامل باعث میشود این میکروبها از بین بروند. برای این منظور، تمام قسمتهای مادهغذایی باید به دمای حداقل 70 درجه سانتیگراد برسد.
2ــ حتیالامکان از نگهداری موادغذایی پخته شده، خودداری کنید:
غذا را برای نوزادان و کودکان به صورت تازه تهیه کنید و آن را پس از خنک شدن در اسرع وقت به کودکبدهید. باقیمانده غذایی که برای مصرف نوزادان و کودکان تهیه میشود ترجیحا نباید نگهداری گردد. اگرامکان آن نیست که در هر وعده برای کودکان غذا تهیه نمایید، غذا را فقط برای وعده بعدی نگه دارید. در طی اینمدت غذا یا باید در سرما نگهداری گردد (در دمای زیر 10 درجه سانتیگراد) یا اینکه گرم نگه داشته شود (60درجه یا بیشتر). اگر میخواهید غذای وعده قبل را به کودک بدهید، باید مجددا آن را گرم کنید. در این حالت همتمام قسمتهای ماده غذایی باید به دمای حداقل 70 درجه سانتیگراد برسد.
3ــ از تماس بین موادغذایی خام و پخته شده جلوگیری کنید:
مواد غذایی خام اگر کوچکترین تماسی با مواد غذایی پخته شده پیدا کنند باعث آلوده شدن آنها میشوند. آلودهشدن میتواند به طور مستقیم باشد. مثلا وقتی که موادغذایی خام و پخته با هم مستقیما تماس پیدا کنند.
همچنین آلوده شدن میتواند از راه غیرمستقیم باشد برای مثال انتقال آلودگی از طریق دستها، حشرات، ابزارو سطوح کثیف. بنابراین دستها باید پس از هر بار کار کردن با مواد غذایی حساس و فسادپذیر مانند گوشتهاشسته شود. ابزار کاری که با موادغذایی خام در تماس هستند نیز قبل از استفاده برای موادغذایی پخته شود،
باید به دقت شسته شوند.
اگر به غذای پخته و آماده مصرف، هر ماده غذایی دیگری افزوده گردد، ممکن است مجددا باعث انتقالمیکروبهای بیماریزا به آن غذا شود. در این موقع کل ماده غذایی باید مجددا به طور کامل پخته شود و حرارتبیند.
4ــ میوهجات و سبزیجات را بشویید.
میوهجات و سبزیجات مخصوصا اگر به صورت خام به بچهها داده شوند، باید به دقت سالمسازی (شستشو،انگلزدایی و ضدعفونی) شوند. تا آنجا که امکان دارد سعی کنید پوست میوهجات و سبزیجاتی مانند هویج رابگیرید. در مواقعی که احتمال دارد سبزیجات و میوهجات آلودگی شدید داشته باشند (مثلا هنگامی که ازفاضلاب تصفیه نشده برای آبیاری محصول و تقویت خاک استفاده میشود) باید در صورت امکان آنها راپوستگیری کرد و در غیر اینصورت باید قبل از مصرف آنها را به طول کامل پخت.
5ــ از آب سالم استفاده کنید:
آبی که برای تهیه و پخت موادغذایی به کار میرود از لحاظ سالم بودن به همان اندازه اهمیت دارد که سالمبودن آب برای نوشیدن با اهمیت است.
آبی که برای مواد غذایی به کار میرود باید جوشانده شود مگر آنکه ماده غذایی مورد نظر پس از افزودن آببه آن پخته شود (مانند برنج). به یاد داشته باشید یخی که از آب غیرسالم تهیه میشود نیر ناسالم وغیربهداشتی است.
6ــ دستها را به طور مرتب بشویید:
قبل از شروع کار و توزیع غذا و بعد از هر دفعه استفاده از مواد غذایی، هنگامی که کودک خود را تمیزمینمایید، دستهای خود را نیز کاملا بشویید
7ــ تا حد ممکن از تغذیه نوزادان با بطری خودداری نمایید:
برای تغذیه کودک خود از فنجان استفاده کنید.
توجه داشته باشید که معمولا تمیز کردن پستانک به صورت کامل انجام نمیگیرد. فنجان، قاشق، ظروف وسایر وسایل که برای تغذیه نوزاد به کار میروند باید بلافاصله پس از استفاده به صورت کامل تمیز گردند.
اگر از بطری برای تغذیه کودک خود استفاده میکنید و ناچار به انجام این کار هستید، باید پس از هر باراستفاده، بطری را در آب بجوشانید.
8ــ مواد غذایی را از دسترس موجودات موذی و بخصوص حشرات و جوندگان دور نگه دارید:
توجه داشته باشید که حشرات و جوندگان و سایر حیوانات دارای میکروبهای بسیار هستند که میتوانند عاملبیماریهای زیادی باشند، و از طریق آلوده شدن موادغذایی، شما و کودک شما را بیمار خواهند کرد.
9ــ موادغذایی را حتما در یک محل مطمئن نگهداری کنید:
توجه داشته باشید که مواد سمی و شیمیایی را در ظروفی که با برچسبهای ویژه مشخص شدهاند و به صورتجدا از ظروف موادغذایی نگهداری کنید. برای اینکه مواد غذایی دور از دسترس حشرات موذی و جوندگانباشند باید از ظروف دردار استفاده نمایید. توجه داشته باشید ظروفی که قبلا در آنها مواد شیمیایی نگهداریکردهاید نباید برای استفاده و نگهداری مواد غذایی به کار روند.
10ــ محوطهای که در آن مواد غذایی تهیه میشوند را کاملا تمیز نگهدارید:
هرگز از یاد نبرید که سطوحی که برای تهیه مواد غذایی از آنها استفاده میشوند، مستعد پرورش میکروبهایبیماریزا هستند. پس بهتر است پس از هر بار تهیه مواد غذایی، محل مورد نظر را تمیز کرده و آن را به صورتکامل ضدعفونی نمایید.
11ــ شرایط روحی مناسب را به هنگام استفاده از مواد غذایی فراموش نکنید:
این نکته مهم و اساسی را همواره و در هر شرایطی به خاطر داشته باشید که شرایط روحی شما و دوری از هرگونه آشفتگی و استرس به هنگام صرف مواد غذایی به همان اندازه اهمیت دارد که تهیه مواد غذایی سالماهمیت دارند. در حقیقت خطر استفاده از مواد غذایی در حالی که شرایط روحی مناسبی ندارید یا به شدت دچاراسترس هستید همانقدر مضر است که استفاده از مواد غذایی فاسد به بدن شما ضرر میزند.